1. Giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất đai là gì?
Giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất là các loại tài liệu pháp lý thể hiện quá trình hình thành, chuyển nhượng và sử dụng của một thửa đất, làm cơ sở để xác định ai là chủ sở hữu hợp pháp. Những giấy tờ này đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp đất đai, giúp Tòa án và các cơ quan chức năng làm rõ nguồn gốc, thời điểm sử dụng và lịch sử biến động của thửa đất đó.
Theo quy định của tại Điều 137 Luật Đất đai năm 2024, người sử dụng đất có một trong các loại giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất quy định tại Điều này thì được xem xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đây cũng là một trong loại giấy tờ dùng làm chứng cứ khi xảy ra các tranh chấp liên quan đến đất đai.
2. Thủ tục xác minh nguồn gốc đất trong trường hợp không có giấy tờ
Trên thực tế cũng có không ít những trường hợp người dân quản lý, sử dụng đất nhưng không có bất kỳ loại giấy tờ pháp lý nào chứng minh quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật. Mặc dù vậy người sử dụng đất vẫn có thể được xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để làm giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất nếu người sử dụng đất chứng minh được quá trình sử dụng ổn định, liên tục, không có tranh chấp và phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của địa phương.
2.1. Thẩm quyền
Thẩm quyền xác minh nguồn gốc đất đối với những đất không có giấy tờ sẽ thuộc về UBND cấp xã nơi có đất.
2.2. Trình tự xác minh nguồn gốc đất
Về bản chất, việc xác minh nguồn gốc đất sẽ được thực hiện khi người sử dụng đất nộp đơn yêu cầu cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng không cung cấp được các giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất như đã đề cập ở mục 2. Do đó, về cơ bản việc xác minh nguồn gốc đất chính là một phần trong trình tự, thủ tục đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với đất không có giấy tờ. Cụ thể như sau:
Bước 1: Chuẩn bị và nộp hồ sơ
Căn cứ theo quy định tại phần I của Phần B Nghị định 151/2025/NĐ-CP, người sử dụng đất cần nộp đơn đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất theo Mẫu số 15 ban hành kèm theo Nghị định 151/2025/NĐ-CP tại UBND cấp xã nơi có đất. Đồng thời kèm theo bản kê khai quá trình tự quản lý và sử dụng đất.
Bước 2: Xác minh nguồn gốc đất
Sau khi người sử dụng đất kê khai và nộp hồ sơ, cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ tiến hành bước xác minh nguồn gốc và hiện trạng sử dụng. Trong quá trình này, cơ quan có thẩm quyền sẽ thực hiện các công việc bao gồm: thu thập hồ sơ, tài liệu có liên quan đến thửa đất; kiểm tra hiện trạng sử dụng đất; kiểm tra xem ranh giới thửa đất có rõ ràng và ổn định hay không; kiểm tra đất có phát sinh tranh chấp hay lấn chiếm không. Sau đó, tiến hành đối chiếu thông tin thửa đất với bản đồ địa chính, hồ sơ quản lý đất đai và quy hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt tại địa phương để xác định tính hợp pháp và phù hợp quy hoạch của thửa đất.
Bước 3: Tổ chức họp dân cư lấy ý kiến
Bên cạnh việc kiểm tra tài liệu, cán bộ địa phương còn cần tiến hành họp lấy ý kiến xác minh từ các bên liên quan như hàng xóm giáp ranh, tổ trưởng tổ dân phố hoặc trưởng thôn để làm rõ quá trình sử dụng đất, sự ổn định và không có tranh chấp trong thực tế. Những ý kiến này sẽ được ghi nhận bằng văn bản để làm cơ sở đánh giá, kết luận về nguồn gốc sử dụng đất và đề xuất hướng xử lý tiếp theo. Bên cạnh đó, người được mời tham gia lấy ý kiến phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Không phải là người đề nghị xác minh nguồn gốc đất
- Không phải là người có quan hệ huyết thống với người đề nghị xác nhận nguồn gốc đất
- Phải là những người sinh sống cùng thời điểm hình thành nguồn gốc sử dụng đất trên địa bàn xã, phường, thị trấn biết rõ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đối với thửa đất đó
Bước 4: Niêm yết công khai
Sau khi có kết quả xác minh, UBND cấp xã sẽ niêm yết công khai kết quả tại trụ sở UBND xã và khu dân cư nơi có đất trong khoảng thời gian thường là 15 ngày. Mục đích của việc này là để các bên liên quan có thể khiếu nại, phản đối (nếu có) trước khi chính quyền ra quyết định cuối cùng.
Bước 5: Công nhận nguồn gốc đất
Sau khi hoàn tất việc xác minh, nếu đủ điều kiện, cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ tiến hành công nhận nguồn gốc sử dụng đất và thực hiện các thủ tục tiếp theo để cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người đang sử dụng đất.
3. Điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho đất không có giấy tờ
Theo quy định tại Điều 138 Luật Đất đai năm 2024, đất không có những loại giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất được nêu ở mục 2, nếu không có vi phạm pháp luật về đất đai và không thuộc trường hợp đất được giao không đúng thẩm quyền thì vẫn được xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nếu đáp ứng được một trong các điều kiện sau đây:
Thứ nhất, hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất trong các khoảng thời gian dưới đây, nay được UBND cấp xã nơi có đất xác nhận không có tranh chấp:
- Trước ngày 18 tháng 12 năm 1980
- Từ ngày 18 tháng 12 năm 1980 đến trước ngày 15 tháng 10 năm 1993
- Từ ngày 15 tháng 10 năm 1993 đến trước ngày 01 tháng 7 năm 2014
Thứ hai, hộ gia đình, cá nhân thuộc đối tượng được giao đất nông nghiệp theo quy định tại khoản 1 Điều 118 Luật Đất đai năm 2024 đã sử dụng đất ở, đất phi nông nghiệp trước ngày 01 tháng 7 năm 2014 mà không có các giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất được nêu tại mục 2 nhưng có đăng ký thường trú tại địa phương thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, nay được UBND cấp xã nơi có đất xác nhận không có tranh chấp thì được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và không phải nộp tiền sử dụng đất.
Thứ ba, hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất ổn định vào mục đích thuộc nhóm đất nông nghiệp, nay được UBND cấp xã nơi có đất xác nhận không có tranh chấp thì được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất theo hình thức Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất đối với diện tích đất đang sử dụng nhưng không vượt quá hạn mức giao đất nông nghiệp cho cá nhân quy định tại Điều 176 Luật Đất đai năm 2024; thời hạn sử dụng đất tính từ ngày được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất; diện tích đất nông nghiệp còn lại (nếu có) phải chuyển sang thuê đất của Nhà nước.
Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của Luật Vì Chân Lý Themis gửi tới quý khách hàng. Mong rằng nội dung trên sẽ giúp ích được cho quý khách hàng. Nếu quý khách hàng còn vướng mắc cần giải đáp vui lòng liên hệ cho Luật Vì Chân Lý Themis theo thông tin dưới đây.
MỌI THẮC MẮC KHÁCH HÀNG VUI LÒNG LIÊN HỆ TỚI
FB: LUATSUTHANHDAT
ZALO: 03.2518.2518
CS1: PHÒNG 201, SỐ 170 TRẦN DUY HƯNG, P.TRUNG HOÀ, Q.CẦU GIẤY, TP HÀ NỘI
CS2: PHÒNG 1936, TÒA HH4C, KĐT LINH ĐÀM, NGUYỄN HỮU THỌ, HOÀNG MAI, HÀ NỘI